Pedagogika Montessori
Maria Montessori opracowała całościową koncepcję pedagogiczną, obejmującą rozwój dziecka od narodzenia, aż do wkroczenia przez nie w wiek dorosły. Wychowanie i edukacja opierają się na szacunku dla godności dziecka. Wychowanie jest tu rozumiane jako wspieranie i stałe podążanie za dzieckiem. Istotą wychowania jest uniezależnienie dziecka od dorosłych, jego samodzielność i odpowiedzialność za siebie i za świat. Zadaniem wychowawcy jest pomoc dziecku w samodzielnym osiągnięciu celu, możliwa dzięki znajomości i szacunkowi dla praw rozwojowych.
metoda
W przedszkolach Montessori aktywność i dynamizm pracy dzieci, łączy się z ciszą i skupieniem. Dzieci mają czas na samodzielne odkrycia. To miejsce, gdzie dzieciństwo jest czasem spokojnego wzrastania.
Maria Montessori mówiła, że to nie dziecko jest kształtowane przez dorosłych, ale każdy człowiek jest ukształtowany przez dziecko, którym kiedyś był.
Od tego jak dziecko się rozwija, czego doświadcza, jak jest motywowane i wspierane zależeć będzie całe jego przyszłe życie. Decydującą rolę odgrywa tu otoczenie, w którym dorasta. Czy jest pełne zakazów i niedostępnych przedmiotów, ogranicza możliwość zaspokajania ciekawości, czy jest odpowiednio przygotowane tak, aby umożliwić mu rozwój wszystkich sfer aktywności.
PRZYGOTOWANE OTOCZENIE
w Pedagogice Montessori to miejsce, w którym dziecko może zaangażować ręce, umysł, zmysły, gdzie wszystko jest w zasięgu jego ręki i nie zagraża jego bezpieczeństwu. Regały i półki są ustawione w taki sposób, aby dzieci mogły swobodnie do nich sięgnąć. Nauka opiera się na specjalnie opracowanych pomocach edukacyjno – rozwojowych, uporządkowanych tematycznie. Dziecko samo wybiera z czym chce w danej chwili pracować i ile czasu temu poświęci. Nauczyciel nie ingeruje w jego pracę, nie poucza go i nie przeszkadza. Obserwuje dziecko i stara się podążać za nim, podsuwając mu kolejne pomysły na działanie. Pracę w znaczeniu Pedagogiki Montessori należy rozumieć jako taką aktywność dziecka, która ma charakter rozwojowy, poznawczy, kształcący i prowadzi do osiągnięcia konkretnego celu. Praca montessoriańska angażuje ręce, umysł i zmysły. W ten sposób dziecko rozwija swoją wyobraźnię, zbiera potrzebne doświadczenia. Abstrakcyjne pojęcia stają się jaśniejsze, a zdobywanie wiedzy staje się radością.
POMOCE MONTESSORI
to różnego rodzaju przedmioty inspirujące dzieci do twórczego działania. Cechuje je prostota, estetyka i przemyślana konstrukcja. Każda pomoc zbudowana jest według zasady stopniowania trudności i zawiera możliwość samodzielnej kontroli dokonywanej przez dziecko. Te specyficzne cechy dydaktycznych materiałów Montessori umożliwiają dziecku samodzielne działanie. Cały materiał jest ze sobą logicznie powiązany, stanowi integralną całość. Każda grupa pomocy jest podstawą do następnych bardziej skomplikowanych i abstrakcyjnych działań. Zdobytą wiedzę dziecko potrafi wykorzystać w praktyce, np. ćwicząc z materiałem kształcącym wrażliwość na barwy przenosi umiejętność rozróżniania kolorów na swoje działania w otoczeniu.
Nauczanie
Nauczyciel w pedagogice Montessori ma szczególną rolę. Jest pomocnikiem, doradcą oraz sługą dziecka w jego drodze do dorosłości. Obserwuje, podpowiada, ale nie przejmuje aktywności za dziecko, nie narzuca swojej obecności.
- Pokazuje jak posługiwać się pomocami, jakie mają one przeznaczenie, jak o nie dbać.
- Pomaga gdy jest o to poproszony.
- Pomaga, ale nie wyręcza.
- Daje dziecku możliwość doświadczania.
- Pokazuje i pozwala spróbować.
- Czeka na sygnały od dziecka i reaguje na nie.
- Nie krytykuje, nie poprawia – pokazuje. Nie musi chwalić.
Wystarczy, że całym sobą pokazuje, że akceptuje poczynania dziecka
Nauczyciel wprowadza reguły funkcjonowania grupy. Wspólnie z dziećmi ustala zasady pracy. Później pilnuje by były one przestrzegane.
- Ważne jest jego zachowanie, to jak się wyraża. Dzieci będą go naśladować. Gdy wychowawca mówi cicho i dzieciom łatwiej się wyciszyć. Nauczyciel ma indywidualny kontakt z każdym dzieckiem. Prowadzi obserwacje każdego dziecka, aby wiedzieć czemu poświęcić więcej uwagi, dążąc do harmonijnego rozwoju dziecka.
- Ważnym elementem w pracy nauczyciela Montessori jest cisza, która przejawia się spokojem, dbałością o porządek, uważnością w działaniu, umiejętnością słuchania i taką organizacją pracy, która umożliwia dzieciom przeżycie polaryzacji uwagi – długotrwałej koncentracji nad zadaniem.
Zasady
Co wyróżnia pedagogikę Montessori?
ZASADA WOLNEGO WYBORU PRACY
W warunkach „przygotowanego otoczenia” dziecko może wybrać:
- przedmiot – materiał rozwojowy, dydaktyczny,
- miejsce (ma swobodę poruszania się),
- tempo i czas uczenia się – działania (ma swobodę dysponowania czasem)
- formę aktywności: indywidualną, partnerską czy grupową.
ZASADA PORZĄDKU
Dzięki zasadzie porządku dzieci uczą się, że każdy przedmiot ma swoje stałe miejsce, a po skończonych zajęciach należy zadbać o odłożenie z powrotem używanych przedmiotów. Zamiłowanie do ładu i harmonii porządkuje myśli i uczucia dziecka.
ZASADA OGRANICZENIA
Określony materiał edukacyjny występuje w jednym egzemplarzu. Stwarza to okazję do rozwijania umiejętności czekania, cierpliwości. To dobra lekcja dla formowania charakteru. Dzieci poznają społeczne granice dla swojego działania.
Uczą się też zachowania reguł społecznych:
- nie rań innych (ani słowem ani czynem)
- nie niszcz – szanuj przedmioty w twoim otoczeniu
- nie przeszkadzaj – szanuj pracę swoją i innych
- szanuj prawa innych osób
zalety
WOLNOŚĆ DZIAŁAŃ KAŻDEGO DZIECKA OGRANICZONA JEST WOLNOŚCIĄ INNYCH DZIECI.
Uczy się ono dostrzegania tego, że nie jest samo, że obok pracują inni. Nie może rozpraszać ich mówiąc głośno, biegając lub hałasując. Do takiej pracy przygotowują ćwiczenia ciszy, ułatwiające koncentrację.
Każde dziecko jest inne i rozwija się w swoim indywidualnym rytmie. Dlatego w przedszkolu Montessori dzieci pracują według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których są już gotowe. Zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, przy współpracy z Nauczycielami. Nauka opiera się na konkretnych doświadczeniach dziecka.Dziecko, które ma możliwość dorastania wśród ludzi respektujących jego prawa rozwojowe, rozumiejących i szanujących jego samodzielność osiąga wewnętrzną równowagę, jest spokojne, opanowane, wrażliwe na ład i porządek. Potrafi samodzielnie działać, ma poczucie własnej wartości
JAKIE JEST PODEJŚCIE DO ŚWIATA W EDUKACJI MONTESSORI?
Kiedyś świat zmieniał się powoli. Różnica między warunkami w jakich żyli rodzice, a tymi w jakich żyły ich dzieci nie była duża. Dziś postęp cywilizacji, techniki i wiedzy jest tak ogromny, a tempo zmian tak duże, że nie wiemy do jakiej przyszłości przygotowujemy dzieci. Wiedza, którą moglibyśmy im przekazać, z całą pewnością będzie dla nich w życiu dorosłym bezużyteczna.
Dlatego w pedagogice Montessori przygotowujemy dzieci do życia nie tylko poprzez wiedzę, ale przede wszystkim poprzez mądrość. Celem edukacji montessoriańskiej jest przygotowanie dzieci do samodzielnego myślenia, zaangażowania w to co robią, kończenia rozpoczętej pracy, umiejętnosci komunikacyjnych, umiejętnosci współdziałania z innymi. Chcemy wychować człowieka, który zna swoje prawa i respektuje prawa innych.
Współczesny świat promuje ludzi intensywnie dążących do osiągania celów, którzy wysoko stawiają sobie poprzeczkę. Jednak w tym świecie wielu tak zwanych ludzi sukcesu wiedzie życie skoncentrowane na współzawodnictwie zamiast na partnerstwie, relacje są zbudowane wokół hierarchii siły i wpływów. W świecie, w którym żyjemy, wielu ludzi, których uważamy za ludzi sukcesu, wykazuje tendencję do egocentryzmu, materializmu i nie są ani szczególnie szczęśliwi, ani nie wiodą zrównoważonego życia.
CO DAJE DZIECIOM EDUKACJA MONTESSORI?
W trakcie lat spędzonych w placówkach Montessori dzieci zdobywają ogromne poczucie własnej wartości, stają się niezależne, zdobywają przekonanie, że są zdolne do uczenia się nowych rzeczy, opanowywania nowych umiejętności, rozwiązywania problemów. Uczą się działania bez przemocy oraz pokojowego rozwiązywania konfliktów, jak przewodzić, a także jak być częścią zespołu. Uczymy je wspierać się nawzajem.
W edukacji Montessori staramy się przekazać dzieciom, że należą do tego świata, że są częścią czegoś większego niż one same, nie odbierając im jednocześnie poczucia własnej mocy oraz osobistej odpowiedzialności. Naszym celem jest zaszczepienie w nich zachwytu i ciekawości. Nie jest to czynione w sposób, który sprawia, że dzieci czują się małe i bezsilne, ale raczej poprzez uświadomienie, że każde życie ma wartość i każde życie ma cel. Nasze dzieci uczą się, że musimy odnosić się z szacunkiem do siebie nawzajem i dbacć o świat, który nas otacza.
Dzieci Montessori uczą się, że ich pomysły mają wartość, a ich decyzje są ważne, że ludzie popełniają błędy, ale możemy z nich wyciągać wnioski. Uczą się, że musimy brać odpowiedzialność za nasze działania oraz – tam gdzie jest to możliwe – próbować naprawić skutki naszych błędów.Są to bardzo mocne lekcje, wykraczające daleko poza zwykłe zapamiętywanie faktów i formułek, oraz poza zakres zwykłego programu szkolnego.
Dzieci montessoriańskie potrafią słuchać, umieją też zadawać pytania, łatwo dopasowują się do zmian – są elastyczne w myśleniu i działaniu, rozwiązują złożone problemy, nawiązują pozytywne interakcje społeczne oraz przestrzegają zasad.
Są to jedynie niektóre z korzyści, zdobywanych przez dzieci dzięki Montessori.
Wszystkiemu temu towarzyszy słynne poczucie humoru dzieci montessoriańskich oraz tendencja by nie zachwycać się ślepo wszystkim, co pokazuje autorytet. One uczą się pytać o wszystko i każdego. Czasami zadają kłopotliwe pytania. Wśród montessoriańskich rodziców funkcjonuje stare powiedzenie: „Żeby wychować montessoriańskie dziecko, trzeba być odważnym rodzicem”. Te dzieci myślą i mówią za siebie. Tak naprawdę – one nie uważają się za dzieci.